BÁNH LÁ ĐÓT CỦA NGƯỜI CO TRÀ BỒNG
02/03/2022 09:03 143
Nếu có dịp dự bất kì một lễ cúng, lễ hội hay các ngày trọng đại của gia đình, làng xóm của người đồng bào dân tộc Co ở huyện vùng cao Trà Bồng, mọi người sẽ không khó để nhận ra sự hiện hiện của một loại bánh truyền thống, bánh lá đót (bánh a cót) trên các mâm lễ. Đây là một loại bánh truyền thống của đồng bào Co, chứa đựng những tinh túy của đất trời, thể hiện cho sự no đủ, đầm ấm.
Già làng Hồ Văn Nghĩa ở xã Trà Thủy cho biết: không biết từ xa xưa bao đời truyền lại, với người đồng bào chúng tôi, lễ cúng nào cũng đều có gói bánh lá đót dâng lên mâm lễ. Ngày xưa, những lễ hội làng lớn như đâm trâu, Tết Ngã rạ dân làng gói cả ngàn chiếc bánh lá đót vừa để cúng vừa phục vụ phần hội cho bà con.
Bánh lá đót ngày xưa được làm từ gạo nếp rẫy, nay thì được gói bằng cả nếp rẫy hoặc nếp ruộng, nhưng gói bằng nếp rẫy vẫn ngon hơn cả. Nếp được vo gút nước sạch rồi đem đi gói. Người Co quan niệm đồ cúng lễ không nêm nếm gì nên không bỏ muối hay bất kì gia vị gì vào gạo nếp.
Bánh gói bằng lá của cây đót, một loài cây được xem là sản vật của núi rừng ban tặng đồng bào, mọc trên núi cao, rất thanh cao, tinh khiết. Bánh hình tam giác cân, dài dài, dẹp dẹp. Những người phụ nữ dân tộc Co khéo léo quấn lá, rồi gói bánh. Chiếc bánh đẹp là chiếc bánh được gói cân đối, gọn gàng. Bánh gói xong được buộc bằng dây lạt chuốt thật mỏng từ cây lồ ô.
Theo đồng bào ở đây, lá đót được dùng để gói bánh là những lá to, đều, đẹp. Lá không già cũng không non khi nấu chính, bánh mới có được mùi thơm đặc trưng của lá đót. Mỗi lần ở làng chuẩn bị có lễ cúng hay gia đình có việc cúng tế quan trọng, những người phụ nữ mang gùi lên núi xa để tìm hái những chiếc lá đót đẹp nhất đem về gói bánh. Họ làm việc với tất cả lòng thành kính, thiêng liêng.
Bánh gói xong được cột thành từng chùm lớn rồi bỏ bào nồi to, đổ nước ngập bánh, nấu trên lửa lớn khoảng 2 giờ đồng hồ rồi vớt ra rổ, để nguội.
Trong các lễ cúng, cùng với các lễ vật khác, bánh lá đót được mở dây buộc, bày trang trọng trên mâm cúng. Khi cúng lễ xong, bánh được dọn ra cho mọi người thưởng thức. Bà con thường ăn bánh với thịt gà, thịt heo trong lễ cúng hay chấm muối ớt, muối mè đen…
Ông Đinh Thanh Hiền, thôn trưởng thôn Đông xã Trà Sơn: “Bánh lá đót gói gạo nếp cũng giống như bánh ú gói lá chuối của người Kinh, nhưng gói lá đót nó có mùi đặc trưng của lá đót. Đó là mùi thơm thanh thanh, ngan ngát rất khó diễn tả, không lá nào thay thế được”.
Có thể nói, bánh lá đót là một nét đẹp truyền thống của đồng bào Co Trà Bồng. Tuy nhiên, một thực tế hiện nay đang diễn ra, đó là, cùng với sự phát triển của xã hội, với những loại thực phẩm làm sẵn, bánh kẹo phong phú, đa dạng. Giao thương miền xuôi miền ngược cũng thuận lợi nhiều nên người dân có nhiều sự lựa chọn. Đặc biệt, trong thế hệ trẻ, nhiều người trẻ không còn mặn mà với những loại bánh truyền thống của dân tộc.
Để giữ gìn truyền thống, bản sắc văn hóa của dân tộc mình, những năm gần đây, các địa phương đã có nhiều hoạt động thiết thực như tổ chức các hội thi gói bánh truyền thống, tổ chức các lễ hội, Tết ngã rạ. Điển hình như tại xã Trà Sơn, vào dịp ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3, xã tổ chức hội thi gói bánh lá đót trong các chi hội phụ nữ các thôn. Tại xã Trà Giang, trong ngày Tết ngã rạ, xã tổ chức hẳn hội thi giã gạo và gói bánh lá đót. Các trường học vùng cao của huyện cũng thường tổ chức các hội thi về ẩm thực dân tộc Co trong các dịp lễ đặc biệt.
Điều rất vui là những hội thi, sự kiện này được mọi người nhiệt tình hưởng ứng. Những hoạt động ý nghĩa này đã góp phần gìn giữ, lưu truyền những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, để hương vị của bánh lá đót còn mãi với thời gian, lưu luyến thực khách sau mỗi hội mùa, hội làng./.
Bánh lá đót ngày xưa được làm từ gạo nếp rẫy, nay thì được gói bằng cả nếp rẫy hoặc nếp ruộng, nhưng gói bằng nếp rẫy vẫn ngon hơn cả. Nếp được vo gút nước sạch rồi đem đi gói. Người Co quan niệm đồ cúng lễ không nêm nếm gì nên không bỏ muối hay bất kì gia vị gì vào gạo nếp.
Bánh gói bằng lá của cây đót, một loài cây được xem là sản vật của núi rừng ban tặng đồng bào, mọc trên núi cao, rất thanh cao, tinh khiết. Bánh hình tam giác cân, dài dài, dẹp dẹp. Những người phụ nữ dân tộc Co khéo léo quấn lá, rồi gói bánh. Chiếc bánh đẹp là chiếc bánh được gói cân đối, gọn gàng. Bánh gói xong được buộc bằng dây lạt chuốt thật mỏng từ cây lồ ô.
Theo đồng bào ở đây, lá đót được dùng để gói bánh là những lá to, đều, đẹp. Lá không già cũng không non khi nấu chính, bánh mới có được mùi thơm đặc trưng của lá đót. Mỗi lần ở làng chuẩn bị có lễ cúng hay gia đình có việc cúng tế quan trọng, những người phụ nữ mang gùi lên núi xa để tìm hái những chiếc lá đót đẹp nhất đem về gói bánh. Họ làm việc với tất cả lòng thành kính, thiêng liêng.
Bánh gói xong được cột thành từng chùm lớn rồi bỏ bào nồi to, đổ nước ngập bánh, nấu trên lửa lớn khoảng 2 giờ đồng hồ rồi vớt ra rổ, để nguội.
Trong các lễ cúng, cùng với các lễ vật khác, bánh lá đót được mở dây buộc, bày trang trọng trên mâm cúng. Khi cúng lễ xong, bánh được dọn ra cho mọi người thưởng thức. Bà con thường ăn bánh với thịt gà, thịt heo trong lễ cúng hay chấm muối ớt, muối mè đen…
Ông Đinh Thanh Hiền, thôn trưởng thôn Đông xã Trà Sơn: “Bánh lá đót gói gạo nếp cũng giống như bánh ú gói lá chuối của người Kinh, nhưng gói lá đót nó có mùi đặc trưng của lá đót. Đó là mùi thơm thanh thanh, ngan ngát rất khó diễn tả, không lá nào thay thế được”.
Có thể nói, bánh lá đót là một nét đẹp truyền thống của đồng bào Co Trà Bồng. Tuy nhiên, một thực tế hiện nay đang diễn ra, đó là, cùng với sự phát triển của xã hội, với những loại thực phẩm làm sẵn, bánh kẹo phong phú, đa dạng. Giao thương miền xuôi miền ngược cũng thuận lợi nhiều nên người dân có nhiều sự lựa chọn. Đặc biệt, trong thế hệ trẻ, nhiều người trẻ không còn mặn mà với những loại bánh truyền thống của dân tộc.
Để giữ gìn truyền thống, bản sắc văn hóa của dân tộc mình, những năm gần đây, các địa phương đã có nhiều hoạt động thiết thực như tổ chức các hội thi gói bánh truyền thống, tổ chức các lễ hội, Tết ngã rạ. Điển hình như tại xã Trà Sơn, vào dịp ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3, xã tổ chức hội thi gói bánh lá đót trong các chi hội phụ nữ các thôn. Tại xã Trà Giang, trong ngày Tết ngã rạ, xã tổ chức hẳn hội thi giã gạo và gói bánh lá đót. Các trường học vùng cao của huyện cũng thường tổ chức các hội thi về ẩm thực dân tộc Co trong các dịp lễ đặc biệt.
Điều rất vui là những hội thi, sự kiện này được mọi người nhiệt tình hưởng ứng. Những hoạt động ý nghĩa này đã góp phần gìn giữ, lưu truyền những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, để hương vị của bánh lá đót còn mãi với thời gian, lưu luyến thực khách sau mỗi hội mùa, hội làng./.
Tin, ảnh: Nhị Phương
Thống kê truy cập
Số lượt truy cập: 1812
Tổng số lượt xem: 3064477