KHỞI NGHĨA TRÀ BỒNG VÀ MIỀN TÂY QUẢNG NGÃI: MÃI LÀ NIỀM TỰ HÀO DÂN TỘC
23/08/2022 15:11 4033
Hòa trong không khí sôi nổi của mùa Thu lịch sử chào mừng kỷ niệm 77 năm Cách mạng tháng Tám, Ngày Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, người dân đất Quế Trà Bồng hân hoan hướng về kỷ niệm 63 năm Ngày Khởi nghĩa Trà Bồng và miền Tây Quảng Ngãi (28/8/1959 – 28/8/2022) với niềm tự hào, phấn khởi.
Năm tháng qua đi, nhưng truyền thống lịch sử vẻ vang của dân tộc thì không bao giờ có thể phai mờ. Chính nơi đây, trên từng đỉnh núi, con dốc, từng khúc sông, bờ suối, từng nẻo đường của miền đất Trà Bồng anh hùng, âm vang cuộc Khởi nghĩa Trà Bồng và miền Tây Quảng Ngãi lẫy lừng vẫn còn đọng lại trong lòng bao thế hệ, mãi mãi là khúc ca hào hùng của chủ nghĩa anh hùng Cách mạng, mãi mãi là niềm tự hào của Đảng bộ, quân và dân huyện Trà Bồng, của các huyện miền núi, của tỉnh Quảng Ngãi nói riêng và cả nước nói chung.
Ngày ấy, để phá hoại Hiệp định Giơnevơ, chia cắt lâu dài nước ta, đế quốc Mỹ và chính quyền tay sai Ngô Đình Diệm ráo riết thực hiện chính sách “Tố cộng diệt cộng”, đưa ra Luật 10/59 trả thù những người kháng chiến cũ, chia cắt Đảng với dân.
Trong bối cảnh ấy, vận dụng sáng tạo Nghị quyết lần thứ 15 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi đã nhanh chóng thành lập các đơn vị vũ trang. Ngày 03/3/1959, tại thôn Nước Xoay và Cà Nung, xã Trà Thọ, huyện Tây Trà (nay thuộc huyện Trà Bồng), đơn vị vũ trang đầu tiên của Quảng Ngãi trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, phiên hiệu 339 ra đời. Ngày 19/8/1959, tại thôn Tà Ngôm, xã Sơn Lập, thuộc Khu 7, Tỉnh ủy thành lập đơn vị vũ trang thứ hai mang phiên hiệu 89. Khi cuộc khởi nghĩa Trà Bồng và miền Tây nổ ra, Tỉnh ủy chỉ đạo thành lập đơn vị vũ trang thứ ba mang phiên hiệu 299, tại thôn Gọi Lát (còn gọi là ngã ba Nước Giáp) thuộc huyện Minh Long, giáp ranh ba huyện Minh Long, Sơn Hà và Ba Tơ. Đây là ba đơn vị vũ trang đầu tiên của tỉnh trong kháng chiến chống Mỹ với các cán bộ, chiến sỹ là thanh niên dân tộc Kinh, Cor, Hrê, Ca dong. Đơn vị vũ trang tập trung đầu tiên của tỉnh cùng với lực lượng du kích địa phương đã không ngừng chống địch càn quét, lấn chiếm, bảo vệ thành quả cuộc khởi nghĩa, làm nòng cốt trong xây dựng phong trào nhân dân du lịch chiến tranh và vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang vào năm 2011.
Trước khí thế cách mạng đang sôi sục ở hầu hết các địa phương, tháng 6/1959, Tỉnh ủy Quảng Ngãi triệu tập hội nghị mở rộng để học tập, bàn kế hoạch, biện pháp thực hiện Nghị quyết 15 của Trung ương, chủ trương phá tan cuộc bầu cử thí điểm Quốc hội bù nhìn của Mỹ - Diệm từ ngày 28-30/8/1959 tại Trà Bồng.
Ngày 23/8/1959, địch điều quân lên Trà Bồng, vây ráp các xã và cưỡng bức đồng bào đi học tập bầu cử. Gần đến ngày bầu cử, đồng bào các xã Trà Thủy, Trà Giang tổ chức biểu tình chống Diệm. Địch đe dọa bắn chết, đốt nhà những ai không đi bỏ phiếu. Nhân dân kiên quyết tẩy chay, bỏ nhà vào rừng thực hiện bất hợp tác với địch. Chông, thò được cắm ở các ngả đường.
Ngày 26/8/1959, địch đến xóm Rừng, xã Trà Lãnh, đồng bào các thôn, nóc bí mật cắm chông nơi đóng quân của địch, rồi phóng lửa đốt. Địch phát hiện, hốt hoảng chạy qua Trà Phong, bị ta đánh, chúng lại chạy về Eo Chim.
Ngày 27/8/1959, địch lên Trà Phong, gặp lúc thanh niên trong xã đang bố phòng, địch đánh úp, bắn chết một người và làm bị thương hai người. Tin địch giết người lan rộng khắp huyện Trà Bồng, thổi bùng ngọn lửa căm thù bấy lâu nay đang dồn nén trong lòng nhân dân.
Từ mờ sáng ngày 28/8/1959, ngọn lửa nổi dậy được thắp sáng cùng với tiếng chiêng cồng, tiếng trống mõ, tiếng thanh viện, tiếng la hét hòa trong tiếng súng từ các làng nổi lên vang dậy khắp núi rừng Trà Bồng, thúc giục đồng bào xuống đường, vây diệt ngụy quân, đánh đổ ngụy quyền. Cuộc khởi nghĩa Trà Bồng và miền Tây Quảng Ngãi bùng nổ. Nhân dân và lực lượng thanh niên vũ trang các xã đồng loạt nổi dậy, vây diệt bọn cảnh sát tề, ngụy ác ôn, uy hiếp tinh thần binh lính địch. Vùng cao Trà Bồng bừng bừng khí thế quật khởi, lính địch hốt hoảng trốn vào các thôn, nóc, liền bị ta bao vây, gọi hàng, bắt sống. Những tên ngoan cố phá vây, chạy về Eo Chim và quận lỵ bị các đơn vị vũ trang, các đội du kích bí mật tiến đánh, quân địch tiếp tục tháo chạy. Các đơn vị vũ trang, các đội du kích cùng với nhân dân cắm chông, cài bẫy, rào đường... Địch ở hai đồn Đá Líp, Tà Lạt khiếp sợ, bỏ cả đồn và hòm phiếu, chạy về quận lỵ. Bộ máy kìm kẹp của địch ở cơ sở bị đập tan. Các thùng phiếu bị phá bỏ.
Chiều ngày 28/8/1959, nhân dân và lực lượng vũ trang tiếp tục truy lùng bọn ác ôn còn lẩn trốn, đập phá các trụ sở ngụy quyền. Trước khí thế mạnh mẽ của quần chúng cách mạng, địch bỏ đồn Tầm Rung và Nước Vọt. Toàn huyện Trà Bồng, địch chỉ còn đóng ở ba nơi: Eo Chim, Eo Reo, quận lỵ. Ngày 29/8, nhân dân và du kích vây Eo Chim và Eo Reo, phá nguồn nước uống, bắn tên tẩm thuốc độc vào đồn. Ngày 30/8, một đại đội địch đến giải vây cho Eo Chim, đơn vị 339 và các nhóm vũ trang đánh địch, diệt 9 tên, thu giữ 6 khẩu súng. Đêm 30 rạng sáng ngày 31/8, lực lượng khởi nghĩa bao vây đốt lửa quanh đồn, đánh chiêng, trống, thổi tù và uy hiếp địch. Đến trưa ngày 31/8, ta chiếm được Eo Chim, Eo Reo. Đồng bào nổi dậy xóa bỏ các hình thức kìm kẹp của địch ở xung quanh quận lỵ. Trước khí thế của cách mạng, tên quận trưởng và quận phó Trà Bồng trốn chạy về tỉnh lỵ Quảng Ngãi. Bộ máy ngụy quyền của địch ở Trà Bồng hoàn toàn bị tê liệt, chính quyền cách mạng ở các xã được thành lập.
Trong 4 ngày, quân và dân Trà Bồng đã quét sạch địch ở 16 xã, đánh phá 7 đồn, diệt 161 tên địch, làm bị thương hàng trăm tên, trừng trị 61 tên tề, ngụy ác ôn.
Từ Trà Bồng, cuộc khởi nghĩa nhanh chóng lan ra khắp các huyện Sơn Hà, Sơn Tây, Minh Long, Ba Tơ của tỉnh Quảng Ngãi, với tinh thần tiến công như vũ bão, diệt ác, phá kìm, thiết lập chính quyền cách mạng. Địch phản ứng điên cuồng, liên tục xua quân càn quét, truy lùng lực lượng nòng cốt của ta nhưng dưới sự chỉ đạo của Đảng bộ, quân và dân miền Tây Quảng Ngãi đã thừa thắng xông lên, cùng với Trà Bồng, Đảng bộ, quân và dân Khu 7 đã bao vây, bức rút các đồn Di Măng, Xôn Nít, Bãi Mầu, giải phóng hoàn toàn Khu 7 (nay là huyện Sơn Tây) vào ngày 05/9/1959. Đây là huyện được giải phóng sớm ở khu V.
Vùng giải phóng liên tục được mở rộng, lực lượng cách mạng đã làm chủ và thành lập chính quyền cách mạng trên 40 xã từ Đông huyện Ba Tơ đến giáp huyện Trà My, tỉnh Quảng Nam, trở thành căn cứ địa của Khu ủy, Tỉnh ủy suốt thời kỳ chống Mỹ cứu nước.
Cuộc khởi nghĩa Trà Bồng và miền Tây Quảng Ngãi mang tính quần chúng rộng rãi, diễn ra rộng khắp trên địa bàn miền núi của tỉnh, có sự tham gia của đồng bào 4 dân tộc anh em Cor, Ca Dong, Hrê và Kinh. Cuộc khởi nghĩa giành thắng lợi đã mở ra giai đoạn lịch sử mới về sự kết hợp bạo lực cách mạng của quần chúng dưới sự lãnh đạo của Đảng với khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền về tay nhân dân, có tác động trực tiếp đến cao trào Đồng Khởi ở miền Nam những năm 1959-1960. Là một trong những cuộc khởi nghĩa vũ trang đầu tiên của đồng bào các dân tộc ở vùng căn cứ miền núi Trung bộ và sớm nhất ở miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, mang lại niềm tin tất thắng của cách mạng ở Quảng Ngãi, ở Liên khu V và cả miền Nam trong các chặng đường cách mạng tiếp theo.
Thắng lợi của khởi nghĩa Trà Bồng và miền Tây Quảng Ngãi là thắng lợi của quan điểm dùng bạo lực cách mạng chống lại bạo lực phản cách mạng, dùng bạo lực của quần chúng chống lại bạo lực của kẻ thù, từ đấu tranh chính trị chuyển sang kết hợp với các hình thức đấu tranh có vũ trang, từng bước chiến thắng kẻ thù. Thể hiện sinh động tính chủ động, nhạy bén, sáng tạo của Tỉnh ủy Quảng Ngãi trong việc thực hiện chủ trương của Đảng, phù hợp với tình hình cách mạng miền Nam nói chung, tỉnh nhà nói riêng; thể hiện tình đoàn kết của nhân dân các dân tộc anh em dưới ngọn cờ của Đảng.
Cuộc khởi có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với phong trào cách mạng trong tỉnh ta. Thông tin thắng lợi của cuộc khởi nghĩa đã lan rộng đến các huyện đồng bằng, thị xã trong tỉnh và cả miền Nam, làm cho ngụy quân, ngụy quyền lo lắng, hoang mang, còn nhân dân vô cùng phấn khởi, nhiều cơ sở Đảng được khôi phục, niềm tin vào Đảng, vào công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc được nâng cao. Trước tình hình đó, địch ra sức đàn áp, khủng bố, lê máy chém đi khắp nơi nhằm uy hiếp nhân dân nhưng chúng đã thất bại. Từ đó, bài học về bám dân, dựa vào dân và quan điểm bạo lực quần chúng kết hợp với đấu tranh vũ trang được các địa phương vận dụng trong suốt thời kỳ chống Mỹ và cho đến ngày nay. Có thể khẳng định, trong lịch sử cách mạng Việt Nam, từ khi Đảng Cộng sản lãnh đạo, ở Quảng Ngãi có 02 cuộc khởi nghĩa vũ trang là Cuộc khởi nghĩa Ba Tơ và Cuộc khởi nghĩa Trà Bồng, thì cả 2 cuộc khởi nghĩa đều giành thắng lợi, có tính tiên phong và giá trị khai mở cho thắng lợi của cách mạng Việt Nam. 02 Cuộc khởi nghĩa, 02 mốc son quan trọng của đất nước nói chung và của tỉnh Quảng Ngãi nói riêng đều có tính độc đáo, sáng tạo, quyết đoán của các đồng chí lãnh đạo tỉnh lúc bấy giờ.
Đánh giá thắng lợi của khởi nghĩa Trà Bồng và miền Tây Quảng Ngãi, tại Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi tháng 2 năm 1960, đồng chí Võ Chí Công, Bí thư Khu ủy Khu V (sau này là nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Hội đồng nhà nước) khẳng định:“Cuộc khởi nghĩa Trà Bồng mở đầu trang sử đấu tranh chính trị và vũ trang song song, đó là đỉnh cao nhất của phong trào đấu tranh cách mạng của nhân dân Quảng Ngãi trong thời kỳ bấy giờ, nó là thắng lợi đầu lòng và đột xuất, cổ vũ phong trào chung trong tỉnh, trong Khu phát triển mạnh mẽ”.
63 năm đã qua đi, nhưng những dấu son về một thời đấu tranh anh dũng sẽ không bao giờ phai nhạt trong ký ức của mỗi người dân Trà Bồng và miền Tây Quảng Ngãi. Thế hệ hôm nay và lớp lớp con cháu mai sau sẽ mãi mãi không quên đồng bào các dân tộc anh em Quảng Ngãi kiên cường, bất khuất kề vai, sát cánh, đồng lòng nổi dậy giải phóng Trà Bồng và miền Tây Quảng Ngãi.
63 năm qua, khí thế hào hùng của cuộc khởi nghĩa Trà Bồng và miền Tây Quảng Ngãi vẫn còn vang mãi. Những năm gần đây, đặc biệt là sau khi đất nước hoàn toàn thống nhất, với niềm tin tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng, các dân tộc anh em ở miền Tây Quảng Ngãi nói chung, huyện Trà Bồng nói riêng đã ra sức khắc phục khó khăn để từng bước vươn lên xoá đói giảm nghèo, xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp. Kinh tế có bước tăng trưởng cao; kết cấu hạ tầng được tăng cường. Nhiều công trình quan trọng được đưa vào sử dụng, góp phần to lớn vào việc thay đổi diện mạo nông thôn mới, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - văn hóa. Công tác giáo dục và đào tạo luôn được quan tâm, đổi mới. Công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân được quan tâm. Mạng lưới y tế cơ sở từng bước được củng cố về số lượng và chất lượng. Các chính sách an sinh xã hội, đền ơn đáp nghĩa được quan tâm thực hiện thường xuyên. Tỷ lệ hộ nghèo giảm đáng kể qua các năm. Công tác xây dựng Đảng, chính quyền, mặt trận và các đoàn thể có nhiều tiến bộ; quốc phòng, an ninh được củng cố, tăng cường; trật tự an toàn xã hội được giữ vững; khối đại đoàn kết toàn dân ngày càng thắt chặt.
Có thể khẳng định, Cuộc Khởi nghĩa Trà Bồng và miền Tây Quảng Ngãi mãi mãi là niềm tự hào, là nguồn cổ vũ to lớn cho Đảng bộ và nhân dân Trà Bồng vững bước tiến lên.
Tin, ảnh: Nhị Phương
Thống kê truy cập
Số lượt truy cập: 2091
Tổng số lượt xem: 3064231